काठमाडौं – काठमाडौं महानगरका मेयर बालेन्द्र शाह र उपमेयर सुनिता डङ्गोलको एक भिडिओ हालै सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा भाइरल भएको छ। उक्त भिडिओमा मेयर शाहले उपमेयर डङ्गोललाई चुम्बन गरेको देखाइएको छ। यद्यपि, यो भिडिओ डिपफेक प्रविधि प्रयोग गरेर बनाइएको हो भन्ने स्पष्ट आधारहरू छन्, जस्तै भिडिओमा ‘लुमा’को वाटरमार्क र अनुहार तथा शरीरको अस्वाभाविक चाल।
डिपफेक प्रविधि, जसले कृत्रिम अनुहार र आवाजको निर्माण गर्न सक्छ, अहिले नेपालमा पनि प्रचलित हुँदैछ। यस्तो प्रविधिको दुरुपयोगले मानिसको प्रतिष्ठामा असर पुर्याउने वा गलत सूचना फैलाउने खतरा बढेको छ। नेपालमा डिपफेकको औपचारिक प्रयोगबाट आपराधिक घटना भने अहिलेसम्म दर्ता भएको छैन।
यो प्रविधिको दुरुपयोगले भविष्यमा ठगी, लुटपाट, र चुनावी अभियानहरूमा प्रभाव पार्न सक्छ। प्रहरी उपरीक्षक दीपकराज अवस्थीले यस्ता प्रविधिको दुरुपयोग रोक्न सावधानी अपनाउन सुझाव दिएका छन्।
डिपफेक प्रविधि कसरी काम गर्छ?
डिपफेक कृत्रिम बौद्धिकता (AI) र मेशिन लर्निङ्गको प्रयोगबाट बनाइन्छ, जसले व्यक्तिको अनुहार, आवाज, वा शरीरको चलनलाई नक्कली रूपमा प्रस्तुत गर्न सक्छ। यो प्रविधि पहिलो पटक १८६० मा फोटो म्यानुपुलेसनबाट सुरु भएको थियो र अहिले अत्यधिक परिष्कृत रूपमा प्रयोग भइरहेको छ।
डिपफेकको प्रयोगले वास्तविक र नक्कली सामग्रीबीचको भिन्नता छुट्याउन कठिन बनाउँछ। यसले मनोरञ्जनको लागि मात्र नभई अपराधमा पनि प्रयोग हुने सम्भावना छ।
समाजमा गलत सूचना नफैलियोस् भनेर डिपफेक भिडियो वा तस्विर देख्दा सजग रहन र तुरुन्तै साइबर ब्युरोमा सम्पर्क गर्न प्रहरीले सुझाव दिएको छ।
